Το β μέρος της ομιλίας του Γιάννη Δραγασάκη στο ξεν.Imperial την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου σε εκδήλωση που διοργάνωσε η ΝΕ Α Αθήνας του ΣΥΝ

Β Μέρος

Τώρα σ’ότι αφορά το χρέος, το οποίο πρέπει να πω κριτικά, άργησαν οι συντροφοί μας στην Ευρώπη να καταλάβουν ότι η ελληνική περίπτωση, όπως είπα, ήταν απλώς ο προπομπός αυτού που έρχεται και για τους ίδιους.Πέρισυ οργανώσαμε εδώ μια ημερίδα και ήταν αρκετα κομματα από τη νοτια Ευρώπη: Ήρθαν απλώς για να συμπαρασταθούν! Δεν είχαν συνείδηση. Και μετά ειχα πάει εγώ σ’ ένα συνέδριο στη Μαδρίτη, και τότε μιλούσαν, «η καημένη η Ελλάδα». Τώρα βλέπουν οτι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το θετικό είναι ότι έχει συνειδητοποιηθεί το πρόβλημα, αν και υπάρχουν ακόμα κενά πληροφόρησης ιδίως στις αριστερές δυνάμεις των βόρειων χωρών περί του τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα κλπ, εν πάσει περιπτώσει, η απόφαση του ΚΕΑ είναι πολύ σημαντική νομίζω για μας, διότι έχει την άποψη ότι το χρέος είναι πανευρωπαϊκό πρόβλημα και άρα πρέπει να υπάρξει πανευρωπαϊκή ρύθμιση και προσπάθεια αντιμετώπισής του. Στην κατεύθυνση αυτή, υιοθετεί την άποψη ότι πρεπει να καταργηθεί μέρος του δημόσιου χρέους, με τον ένα ή άλλο τρόπο, έτσι ώστε να βοηθηθούν οι χρεωμένες χώρες να έχουν αναπτυξιακή πολιτική. 2⁾, υιοθετεί την πρόταση, είναι αντίθετο στους μηχανισμούς διαχείρισης κρίσης ή τον μηχανισμό ελεγχόμενης πτώχευσης όπως προτείνει η Μέρκελ, και αντ’αυτού προτείνει ένα μηχανισμό αλληλεγγύης ο οποίος θα βοηθά τις χώρες που αντιμετωπίζουν κερδοσκοπική επίθεση των αγορών, και δεν θα τις τιμωρεί απλώς, όπως κάνουν οι υφιστάμενοι θεσμικοί μηχανισμοί. 3⁾, να μετασχηματισθεί –είναι πολύ σημαντικό αυτό- ο ρόλος της ΕΚΤ, διότι, δεν είναι δυνατόν, η Αμερική αυτή τη στιγμή να τυπώνει χρήμα και να επιλύονται με τον τρόπο αυτό κάποια προβλήματα, και εδώ να απογορεύεται το να τυπώσει χρήμα και να δημιουργηθεί ρευστότητα, και κυρίως να απαγορεύεται η ΕΚΤ να δανείζει τα κράτη, έστω, όσο δανείζει τις τράπεζες. Βασική λοιπόν πρόταση εδώ είναι, η ΕΚΤ να μπορεί να δανείζει τα κράτη κατ’ευθείαν ή, -υπάρχει μια πρόταση των γερμανικών συνδικάτων που εγώ τουλάχιστον θεωρώ θετική-, αν για λόγους θεσμικούς και γραφειοκρατικούς, να μη γίνεται αυτό από την ΕΚΤ, να δημιουργηθεί –λένε τα γερμανικά συνδικάτα- μια ευρωπαϊκή δημόσια τράπεζα, η οποία θα δανείζεται από την ΕΚΤ με 1% επιτόκιο, και αυτή η τράπεζα θα δανείζει τα κράτη.

Φορολόγηση όλων των κερδοσκοπικών συναλλαγών, κατάργηση των φορολογικών παραδείσων, κατ’αρχήν εντός των ευρωπαϊκών εδαφών, αλλά και εκτός, δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δημόσιου οργανισμού αξιολόγησης των οικονομιών και να μην υπάρχει μόνο αυτό το μονοπώλιο των 3 οίκων –Μούντις, Φιτς και Στάνταρντ εντ Πουρς, κλπ, να καταργηθεί το σύμφωνο σταθερότητας και να αντικατασταθεί με ένα συμφωνο αλληλεγγύης και ένα ισχυρό προϋπολογισμό. Σημαντικοί στρατηγικοί τομείς όπως ο τραπεζικός, να αναδιοργανωθούν στη βάση κοινωνικής πολιτικής και δημοκρατικού ελέγχου, άρα νομιζω ότι είναι θετικές οι προτάσεις γενικά και βοηθούν πάρα πολύ τον αγώνα μας και κακώς ο Ριζοσπάστης –δεν ξέρω στο όνομα ποιάς σκοπιμότητας- επιτίθεται στο ΚΕΑ. Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις στο ένα ή το άλλο ζήτημα, αλλά αυτή τη στιγμή είναι μια παρουσία στον ευρωπαϊκό χώρο και μακάρι να δυναμώσει η πολυφωνία της.

Πώς γεννήθηκε το ελληνικό χρέος; Πώς φτάσαμε στην κρίση του χρέους όταν μέχρι προχτές μας κάνανε υπνοπαιδεία ότι έχουμε μια ισχυρή οικονομία, με ισχυρή ανάπτυξη; Πώς μια χώρα που κάνει τους πιο πετυχημένους και λαμπερούς Ολυμπιακούς αγώνες, ξαφνικά χρεοκοπεί; Πώς συνδέεται η κρίση του χρέους με τα γενικότερα προβλήματα; Μπορεί μια αριστερή πολιτική να πει ότι αντιμετωπίζοντας το χρέος ξεμπερδεύει με τα υπόλοιπα; Ή πρέπει να υπάρξει ένα συνολικότερο σχέδιο; Τελικά, τι είναι το χρέος; Είναι μια οφειλή που πρέπει να εξοφλήσουμε; Είναι ένα πράγμα, ή είναι μια κοινωνική σχέση όπως έλεγε ο Μάρξ; Και τι θα πει κοινωνική σχέση; Το πρόβλημα της υπερχρέωσης δημόσιας ή ιδιωτικής – και για να είμαι πιο ακριβής- η τάση προς την υπερχρέωση, η δυναμική προς την υπερχρέωση, στην εποχή μας είναι συνυφασμένη με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο λειτουργίας του καπιταλισμού. Είναι συνυφασμένη με αυτό που μερικοί ονομάζουν χρηματιστικοποίηση του καπιταλισμού. Είναι μια εξέλιξη με βάθος και πολύ σημαντική, τον τελευταίο μισό αιώνα. Το φαινόμενο λοιπόν της υπερχρέωσης είναι παγκόσμιο, αποτελεί έκφραση της γενικώτερης διαρθρωτικής κρίσης του καπιταλισμού, και όλα τα άλλα είναι εκφάνσεις, εκδηλώσεις με ιδιαιτερότητες αυτού του γενικότερου φαινομένου. Πολλοί και πολλές θα θυμάστε ότι γενικότερα εδώ στην Ελλάδα, επί χρόνια ο ΣΥΝ με τις εισηγήσεις που κάναμε στη Βουλή για τον προϋπολογισμό επισημαίναμε το γεγονός αυτό. Είχαμε φτάσει να βάζουμε ένα πινακάκι στις εισηγήσεις για τον προϋπολογισμό, που υπολογίζαμε κάθε χρόνο, για κάθε ένα ευρώ που θα αυξάνεται το εθνικό εισόδημα, πόσο αυξάνεται το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος. Και λέγαμε οτι για κάθε ένα ευρώ εθνικού εισοδήματος, το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται κατά 2,5 ευρώ και ότι αυτό είναι παράλογο και δεν μπορεί να συνεχιστεί. Κάποια στιγμή θα σκάσει η φούσκα, και έσκασε. Το δημόσιο χρέος όμως έρχεται από παλιά.Το προβλημα του δημοσίου χρέους στην σύγχρονη Ελλάδα, -μιλάμε για την μεταπολεμική περίοδο- δημιουργήθηκε για να λύσει ένα μείζον πρόβλημα σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Δεκαετία ’80 με αρχές της 10ετίας του ’90. 1981-1993.Αυτή είναι η περίοδος που γεννήθηκε το χρέος και διαμορφώθηκε σε πρόβλημα και έκτοτε αναπαράγεται στα ίδια επίπεδα. Γιατί έγινε αυτό; 1) γιατί το κράτος τότε, το ’81 και μετά,απορρόφησε το κόστος της τότε κρίσης, που εμφανιστηκε με το φαινόμενο των προβληματικών κι υπερχρεωμένων επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, 2) διότι η διεύρυνση γενικώτερα των δαπανών, η αναγκαία αύξηση των δαπανών τότε, δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη διεύρυνση των φορολογικών εσόδων. Έτσι λοιπόν διαμορφώθηκαν χρόνια ελλείμματα, τα οποία το κράτος αρχικά κάλυπτε «κλέβοντας», οικειοποιούμενο τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, -οι παλιότεροι το θυμούνται αυτό το θέμα- και στη συνέχεια βέβαια δανειζόμενο για να καλύπτει αυτά τα ελλείμματα. Πράγματι, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας το 1980 ήταν στο 22% του εθνικού εισοδήματος. Το 1989 στο 64% και το 1993 στο 98% του εθνικού εισοδήματος. Από το ’93 μέχρι σήμερα το δημοσιο χρέος της Ελλάδας είναι περί το 98%. Παρ’όλο που σε απόλυτους αριθμούς αυξήθηκε σημαντικά, το ποσοστό του έμεινε περίπου το ίδιο, 1) διότι είχαμε ονομαστική αύξηση του εθνικού εισοδήματος, άρα ο αριθμητής μεγάλωνε, και 2) διότι τα επιτόκια μειώθηκαν απότομα, λόγω της εισόδου στο ευρώ, άρα το επιτόκιο δανεισμού ήταν χαμηλότερο. Δανειζόμασταν, αλλά το ποσοστό έμενε το ίδιο, γι αυτό και επικράτησε ένας εφησυχασμός. Και όταν κάποιοι τολμούσαν να θέσουν τέτοιο θέμα, ότι πρέπει να μειωθεί το χρέος, στο χώρο της Αριστεράς αντιμετωπιζόταν κάπως σαν μια άποψη αιρετική. Το 2008 το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ήταν 98,2%. Δλδ το 1993- 2008 το χρέος ήταν περίπου σταθερό. Οι ετήσιοι τόκοι για την εξυπηρέτηση του χρέους: το 2008, επειδή μειώθηκαν τα επιτόκια ήταν 4,6 επί του εθν. εισοδήματος (οι χαμηλότεροι από το 1986). Θυμίζω ότι την περίοδο 1990- 1994 οι τόκοι ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν τριπλάσιοι, περίπου 12%.Είχαμε ένα υψηλό χρέος, είχαμε πολύ μικρότερη όμως δαπάνη εξυπηρέτησής του σε σχέση με το ιστορικό του. Η κρίση λοιπόν του χρέους, ξεσπά στο τέλος του 2009, όχι επειδή υπήρξε κάποια δραματική αύξηση του χρέους, αλλά λόγω της γενικότερης κρίσης, λόγω της αλλαγής της στάσης των χρηματαγορών απέναντι στους κινδύνους και πώς τους τιμολογούν, και κυρίως, λόγω –κατά την άποψή μου- της πολιτικής επιλογής που έγινε από διεθνή κέντρα και εγχώριες δυνάμεις του κατεστημένου, να αξιοποιηθεί το χρέος ως μοχλός για την επιβολή της σκληρής λιτότητας και τη βίαιη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στο νεοφιλελευθερο κώδικα. Είναι αυτό που ζούμε σήμερα. Σημειώνω στο σημείο αυτό ότι η αύξηση του δημοσίου ελλείμματος στην Ελλάδα το ’09 κατά 15% με βάση μελέτες που έγιναν στην ΕΕ, δεν δικαιολογούσε αύξηση του ελληνικού σπρεντ, δλδ της απόστασης του ελληνικού ομολόγου του επιτοκίου δανεισμού της Ελλάδας και της Γερμανίας δεν δικαιολογούσε μεγαλύτερη αύξηση του σπρεντ αυτού πάνω από τις 50 μονάδες. Και όμως, αντί για 50 μονάδες έφτασε τις 500.Είναι λοιπόν η κρίση ένα κόλπο; Είναι μια συνομωσία; Όχι ακριβώς. Η κρίση είναι αποτέλεσμα: 1) υπαρκτών προβλημάτων, και 2) συνειδητής προσπάθειας αξιοποίησης αυτών των προβλημάτων για συγκεκριμένο σκοπό. Η μείωση των μισθών, η διάλυση των εργασιακών σχέσεων, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, η δημιουργία ενός βάρβαρου καπιταλισμού. Τα λένε οι ίδιοι! Αν ακούσετε τις δηλώσεις του εκπροσώπου του ΣΕΒ, αλλά και αρκετών άλλων, λένε «αυτά θέλαμε!» Οργάνωσαν λοιπόν, αξιοποίησαν την κρίση, έκαναν την κρίση ευκαιρία γι αυτούς. Αυτή είναι η προσωπική μου εκτίμηση συνυπολογίζοντας όσο μπόρεσα τα γεγονότα. Στην περίπτωση δλδ της κρίσης του ελληνικού χρέους, έχουμε μια κλασσική, καθαρή μορφή διαπλοκής οικονομίας και πολιτικής. Αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων, πραγματικών προβλημάτων και συνειδητής αξιοποίησής τους από τις κυρίαρχες δυνάμεις.

Πώς θα αντιμετωπίσουμε τώρα αυτή την κρίση: Πριν έρθω σ’αυτό το σημείο, έχω διαπιστώσει ότι ίσως βοηθάει να δούμε λίγο βαθύτερα τι σημαίνει χρέος στον καπιταλισμό.Πιστεύω ότι αυτό θα βοηθήσει γενικά τη συγκρότηση μιας αριστερής πολιτικής. Διότι αν κανείς δει το χρέος απλώς σαν ένα πράγμα – μια χρηματική οφειλή, η σκέψη θα πάει σε μια λογιστική αντιμετώπιση του χρέους. Πόσα χρωστάμε, πόσα δόσαμε, πόσα μένουν. Ο Μαρξ μας βοηθάει σ’αυτό διότι αναλύει το δημόσιο χρέος με 2 διαστάσεις: 1) το θεωρεί ως μια κοινωνική σχέση, και 2) το αναλύει ως μοχλό, ως μέσον για την επίτευξη σκοπών άσχετων με το ίδιο το χρέος. Τι σημαίνει το χρέος ως κοινωνική σχέση, ένα κράτος για να καλύψει μια ανάγκη που έχει, έχει 2 τρόπους: ο ένας είναι να αυξήσει τους φόρους, και δεύτερος είναι να δανειστεί. Γιατί πολλές φορές τα κράτη προτιμούν το δεύτερο; Ο ένας λόγος είναι ότι η αύξηση των φόρων ασκεί πιέσεις για να αυξηθούν οι φόροι και στους πλούσιους. Άρα για να προστατεύσει τους πλούσιους αποφεύγει να αυξήσει γενικά τους φόρους. Όπως έγινε και στην Ελλάδα, πόσο εύκολα αυξήθηκε ο ΦΠΑ, και πόσο δύσκολα τώρα, ή καθόλου δεν επεμβαίνουν για να αυξήσουν τους φόρους ή να καταργήσουν τη φορολογική ασυλία. Ο 2^ος λόγος είναι ότι προσφεύγοντας στον δανεισμό τα κράτη, προσφέρουν μια σχετικά ασφαλή και επικερδή διέξοδο στο λιμνάζον κεφάλαιο. Δηλαδή στην αποταμίευση της εύπορης τάξης. Μην ξεχνάμε ότι τα ομόλογα είναι μια μορφή επένδυσης. Άρα ο δημόσιος δανεισμός εκφράζει εξαρχής μια επιλογή που ταξικά δεν είναι καθόλου ουδέτερη. Αντίθετα εξυπηρετεί διπλά τις εύπορες τάξεις. Κι έτσι προστατεύει από τους φόρους που θά’πρεπε να πληρώνουν και τους δίνει τη δυνατότητα να επενδύουν κερδοφόρα και με ασφάλεια την αποταμίευσή τους. Βέβαια, τα κοντινά χρέη, είναι οι αυριανοί φόροι. Κάθε κρατικό ομόλογο, έλεγε ο Μαρξ, είναι μια συναλλαγματική προεξόφλησης μελλοντικών φόρων. Κάθε ομόλογο δλδ 5 δις, είναι 5 δις φόροι για αργότερα. Επειδή όμως τα φορολογικά σχήματα είναι μηχανισμοί αναδιανομής σε βάρος του κόσμου της εργασίας, το συσσωρευμένο δημόσιο χρέος, είναι μια συσσωρευμένη πίεση επί της εργασίας. Τα χρέη λοιπόν του παρελθόντος γίνονται κάποια στιγμή πίεση στους μικρούς, γινεται πίεση στο κοινωνικό κράτος, και βλέπετε τώρα ο ΣΕΒ, το ΕΒΕΑ και άλλοι, έκαναν ένα μπλοκ και είπαν «δεν αντέχει άλλους φόρους η κοινωνία».

Το δημόσιο χρέος όμως εκφράζει και μια άλλη σχέση: τη σχέση του οφειλέτη, του κράτους που δανείζεται, με τους πιστωτές του. Το συγκεκριμένο περιεχόμενο αυτής της σχέσης, δλδ πόσο άνιση, πόσο εκμεταλλευτική ή πόσο ισορροπημένη μπορεί να είναι, εξαρτάται από την σχέση ανάμεσα στην πολιτική, από τις χρηματαγορές, πόσο ελεγχόμενες είναι, το συσχετισμό γενικά δύναμης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Η κατανόηση του χρέους ως κοινωνική σχέση, μας επιτρέπει να διατυπώσουμε ένα πολύ συνοπτικό ορισμό για το δημόσιο χρέος: τι είναι δημόσιο χρέος; Οι απλήρωτοι φόροι. Οι φόροι που δεν πληρώθηκαν, ή πληρώθηκαν και δεν εισπράχτηκαν από το κράτος. Μπορούμε να προσθέσουμε και τους ισολογισμούς και τις σπατάλες που έγιναν, τα υπερτιμολογημένα έργα, η διαφθορά κλπ αλλά πυρήνας του ορισμού, πρέπει να είναι ότι χρέος είναι οι φόροι που δεν πληρώθηκαν.

Υπάρχει μια κοινωνική τάξη που δεν μπορεί να κάνει φοροαποφυγή, η τάξη των εργατών, των υπαλλήλων, των μισθωτών, επομένως υπάρχει μέσα στην κοινωνία μια κατηγορία κοινωνική η οποία δεν χρωστάει, αλλά της χρωστάνε. Το σύνθημα δλδ που βλέπουμε γραμμένο στα Εξάρχεια, «δεν χρωστάμε, μας χρωστάνε», είναι απόλυτα σωστό για ορισμένα όμως τμήματα της κοινωνίας. (Για άλλα δεν είναι καθόλου σωστό). Το χρέος επομένως ως κοινωνική σχέση, μας επιτρέπει να βγάλουμε ένα ακόμα συμπέρασμα: ότι δεν πρέπει μόνο να μιλάμε για το χρέος του κράτους προς τους πιστωτές του, πρέπει να μιλάμε και για το κοινωνικό χρέος, το χρέος του κράτους προς εκείνα τα τμήματα της κοινωνίας που δεν πήραν δραχμή από την περιβόητη ανάπτυξη που προηγήθηκε. Το χρέος του κράτους προς τα ασφαλιστικά ταμεία που από το 1950 και μετά, μέχρι το 1990 άτοκα με αναγκαστικούς νόμους δέσμευαν στην τράπεζα της Ελλάδος τα χρήματά τους. Το χρέος του κράτους προς τους φτωχούς, τους ανέργους, προς όλα αυτά τα τμήματα της κοινωνίας που δεν μπορούμε να πούμε ότι συμμετείχαν στο επίπεδο ευημερίας που έχει επιτευχθεί. Και μπορούμε να μιλήσουμε και για ένα οικολογικό χρέος, διότι μέσα σ’αυτή την ανάπτυξη που προηγήθηκε –και μ’αυτό το μοντέλο πολιτικής- ‘εγινε μια καταστροφή του περιβάλλοντος η οποία πρέπει να αποκατασταθεί. Υπάρχει και μια κλιματική αλλαγή που αν δεν την αντιμετωπίσουμε τώρα τις επιπτώσεις, δεν θα υπάρχουν όροι ζωής και αναπαραγωγής ενδεχομένως της κοινωνίας στο μέλλον. Άρα το χρέος προς τους πιστωτές, το κοινωνικό χρέος, το οικολογικό χρέος, αυτές είναι οι 3 κληρονομιές του δικομματισμού, του Πασοκ και της Ν.Δ που καλούμαστε ως Αριστερά με ένα σχέδιο και μια πολιτική να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε. Νομίζω ότι ήδη μπορούμε να δούμε αρκετά στοιχεία μιας τέτοιας πολιτικής, ότι δηλαδή η πάλη ενάντια στο χρέος σημαίνει την ανακατανομή των φορολογικών βαρών, σημαίνει την υπεράσπιση των μισθών και του κοινωνικού κράτους, σημαίνει τον περιορισμό της παντοδυναμίας των αγορών, σημαινει τον επαναπροσδιορισμό γενικότερα της σχέσης πιστωτή-αγορών και γενικότερα της σχέσης πιστωτή-οφειλέτη. Μια πολιτική ενάντια στο χρέος για να είναι προοδευτική πρέπει να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο πολιτικής που χτυπάει σ’όλους αυτούς τους στόχους.

Δυο λόγια τώρα για τη δεύτερη επισήμανση του Μαρξ: ότι το χρέος είναι και μοχλός. Δεν είναι μόνο σχέση. Το χρέος χρησιμοποιήθηκε ως μοχλός ιστορικά, από τη γέννηση του καπιταλισμού. Δηλαδή, το δημόσιο χρέος απετέλεσε βασικό μοχλό πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου. Και μ’αυτή την έννοια το αναλύει ο Μαρξ το θέμα αυτό. Το δημόσιο χρέος, λέει, βοήθησε ούτως ώστε μέσω των κρατών και μέσω των φόρων να συνθλιβούν τα μεσαία στρώματα εκείνης της εποχής, να επιταχυνθεί η μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, και στη συνέχεια να επιταχυνθεί η αναδιάρθρωση του καπιταλισμού. Στη συνέχεια το δημόσιο χρέος, - το κρατικό χρέος χρησιμοποιήθηκε ολόκληρο ως μοχλός εξάρτησης- ως μοχλός ιμπεριαλιστικής επέκτασης, ως μοχλός αποικιοκρατικής επέκτασης κ.ο.κ. Σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το χρέος χρησιμοποιείται ως μοχλός και ως άλλοθι παγκοσμίως για την επιβολή της πιο σκληρής λιτότητας, της πιο βάρβαρης επίθεσης ενάντια στους μισθούς και το κοινωνικό κράτος. Η τεκμηρίωση γι αυτόν τον ισχυρισμό προκύπτει ότι αυτά που ζούμε στην Ελλάδα, δεν συνιστούν μια εθνική ιδιαιτερότητα, όπως δυστυχώς ακόμα και στο χώρο της Αριστεράς ορισμένοι ισχυρίζονται. Είναι η ακραία εκδοχή μιας παγκόσμιας τάσης, όπου ανάλογες πολιτικές εφαρμόζονται και σε χώρες που δεν έχουν υψηλό χρέος.Π.χ η Ισπανία αυτή τη στιγμή μειώνει τους μισθούς, συρρικνώνει το κοινωνικό κράτος, ενώ το χρέος της Ισπανίας το 2007 όταν άρχισε η κρίση ήταν 42%. Κάτω δλδ από κάθε όριο. Η Ιρλανδία, η οποία πρωτοάρχισε τα προγράμματα λιτότητας στην Ευρώπη, και αν θυμάστε πέρισυ ο κος Τρισέ συμβούλευε την Ελλάδα να κάνει ότι κάνει και η Ιρλανδία. Η Ιρλανδία είχε το 2007 χρέος 28% του ΑΕΠ! Είχε βεβαίως ιδιωτικό χρέος. Τι δείχνουν αυτα τα στοιχεία; Ότι το δημόσιο χρέος χρησιμοποιείται, -υπαρκτό πρόβλημα βεβαίως- ως η αιχμή για να επιβληθεί αυτή η πολιτική. Το γεγονός οτι το χρέος και η απειλή της χρεοκοπίας χρησιμοποιούνται ως μοχλός για την επιβολή της λιτότητας αλλά και τη βίαιη προσαρμογή στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο, δεν σημαίνει πως το χρέος δεν είναι πρόβλημα. Επαναλαμβάνω: αν δεν ήταν πρόβλημα δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός. Χρησιμοποιείται ως μοχλός διότι είναι πρόβλημα. Και εκεί που το χρέος μένει ψηλό, επικαλούνται τα ελλείμματα της κοινωνικής ασφάλισης.

Αυτά όλα όμως οδηγούν σε ένα πολιτικό συμπέρασμα: Θα ήταν αυταπάτη να πιστέψουμε ότι αν αντιμετωπίσουμε το χρέος, αν το πληρώσουμε στο 50% θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το τρίτο προβλημα. Η σειρά πρέπει να είναι αντίστροφη: Χτυπώντας αυτή τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να χτυπήσουμε και το χρέος. Το θέμα δλδ και η πρόκληση είναι, πώς να βγούμε συνολικά από το φαύλο κύκλο: χρέος – λιτότητα – ύφεση – ανεργία.

Ας τελειώσουμε λοιπόν να δούμε τι μπορούμε να πούμε ακόμα: υπάρχει μια αριστερή πολιτική γυρω από το θέμα αυτό, που μπορεί να συγκροτηθεί ακόμα καλύτερα.1) πρώτο επίπεδο, πρώτος στόχος, πρωτο μέτωπο αγώνα: ανακατανομή, αναδιανομή των βαρών. Η Αριστερά πρέπει να ταυτιστεί μ’αυτή την έννοια. Δεν υπάρχει καμμία διέξοδος αν δεν υπάρξει προοπτική αναδιανομής. Των εισοδημάτων και του συσσωρευμένου πλούτου. Μπορούμε να κανουμε και προσωπικοποίηση των στόχων, τα φορολογικά έσοδα της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ να βγάζουν σε μια πορεία τουλάχιστον στο μέσο επίπεδο των φορολογικών εσόδων της ΕΕ. Δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να είναι μια χώρα υπο χρεοκοπία, και τα φορολογικά της έσοδα να είναι χαμηλότερα από τα φορολογικά έσοδα των άλλων χωρών που δεν έχουν πρόβλημα χρεοκοπίας. Δεδομένου ότι οι δημόσιες δαπάνες στην Ελλάδα, ως ποσοστό πάντα του ΑΕΠ, δεν αποκλίνουν, δεν είναι μεγαλύτερες από το μέσο ευρωπαϊκό όρο.Αυτό που αποκλίνει είναι τα έσοδα, που είναι χαμηλώτερα, επομένως αυτά πρέπει να αυξηθούν, εννοείται με δίκαιο τρόπο. 2^ος λοιπόν στόχος, η κατάργηση της φορολογικής ασυλίας και της ευνοϊκής μεταχείρισης των υψηλών εισοδημάτων. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το ξέρουμε ότι στη Γερμανία και την Αυστρία υπάρχουν υψηλότεροι συντελεστές φορολόγησης των μεγάλων εισοδημάτων απ’ότι στην Ελλάδα; Και έχουμε απαίτηση να κάνουμε διαπραγμάτευση του χρέους και να ζητάμε την διαγραφή του εθνικού χρέους, όταν θα μας πούνε «φορολογείστε τους πλούσιους». (ορισμένοι το λένε ίσως δημαγωγικά αυτό). Τώρα εμείς δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τα κόλπα της Γερμανίας που έβαλε τις μυστικές υπηρεσίες και έκλεψαν τις δισκέτες με φοροφυγάδες στο Λιχτενστάϊν. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν όλα τα στοιχεία. Όλο το χρήμα που έφυγε από την Ελλάδα μέσα από ελληνικές τράπεζες ή τράπεζες που εδρεύουν στην Ελλάδα ελάχιστοι πιστεύω είναι αυτοί πια που κυκλοφορούν το χρήμα σε μαύρες βαλίτσες. Μέσα από τράπεζες λοιπόν έγινε αυτό, όλα τα στοιχεία υπάρχουν, πολιτική βούληση χρειάζεται. 2^ος άξονας: τέρμα στις αποκρατικοποιήσεις. Καμμιά ακινητη δημόσια περιουσία. Ούτε ένα στρέμμα. Καμμιά μετοχή κερδοφόρας δημόσιας επιχείρησης.Τίποτα πια σε ιδιώτες. Ό,τι έχει απομείνει, δεν έχουν απομείνει και πολλά, να ενταχτούν σε μια δημόσια τράπεζα με κοινωνικό έλεγχο, η οποία θα διαχειρίζεται με διαφάνεια και αυξημένους κανόνες διαφανούς λειτουργίας κλπ, αυτή η δημόσια τράπεζα να διαχειρίζεται τη δημόσια περιουσία και το δημόσιο χρέος της χώρας. 3^ο) αναδιαπραγμάτευση του συσσωρευμένου χρέους. Με ρήτρα απασχόλησης. Να εξηγήσω τι εννοώ: υπάρχει μεγάλη συζήτηση και λέμε εμείς οι αριστεροί καμμιά φορά αν θα γίνει επιμήκυνση ή κούρεμα, αν θα γίνει ξύρισμα,(ξύρισμα λένε τη μείωση του επιτοκίου, κούρεμα λένε τη μείωση του χρέους), και άλλες ορολογίες υπάρχουν. Να ορίσουμε ως Αριστερά τι μας ενδιαφέρει τελικά από όλα αυτά. Εκείνο λοιπόν που μας ενδιαφέρει να γίνει είναι να πληρωθεί η ετήσια δόση. Ότι κι αν γίνει, αν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους είναι απαγορευτικό, δεν πληρώνουμε τίποτα κι ας γίνουν 15 επιμηκύνσεις. Αν δηλαδή πρέπει να πληρώνουμε όπως προβλέπει το μνημόνιο 20 δις ευρώ το 2014 για τόκους, τι θα μείνει για δημόσιες επενδύσεις για παιδεία και υγεία; Άρα ο πολιτικός στόχος κατά την άποψή μου και το προτείνω και απόψε εδώ επίσημα, ας συζητάμε οι οικονομολόγοι και οι τεχνικοί ας συζητούν και σενάρια ρυθμίσεων. Να πούμε στον κόσμο όλες οι αριστερές δυνάμεις, όλες όμως , ότι ζητούμε τη μειωση της δαπάνης εξυπηρέτησης του χρέους. Ούτως ώστε να μπορούμε να κάνουμε αναπτυξιακή και κοινωνική πολιτική. Να δούμε και πως ακριβώς θα γίνει. Να γίνει και με διαγραφή μέρους του χρέους,να γινει και με επιμήκυνση να γίνει και με μείωση των επιτοκίων δανεισμού κλπ να γίνει και επαναγορά μέρους του χρέους και μετατροπή του σε ομόλογα που θα πάνε να κλειστούν στην ΕΚΤ και να μην κυκλοφορούν στις αγορές, και ότι άλλο μπορεί να υπάρχει. Αλλά, προσωπικά, αν βγει ένα σενάριο το οποίο έχει λίγο επιμήκυνση και μεγάλη διαγραφή ή λιγότερη διαγραφή του χρέους κλπ και μου προκύψει οτι η ετήσια δόση των τόκων από 8% του ΑΕΠ στο 4% του ΑΕΠ, αυτό θα το θεωρήσω θετικό. Εαν γίνουν του κόσμου οι ρυθμίσεις και τελικά πληρώνουμε υπερογκα ποσά για τόκους, τι να το κάνουμε αυτό. Αρα ο πρώτος πολιτικός λόγος της όποιας ρύθμισης ή αναδιαπραγμάτευσης πρέπει να είναι αυτός. Και έρχομαι στο δεύτερο που για μένα αυτό ταυτοποιεί την Αριστερά. Διότι τα άλλα τα λένε όλοι και οι αστικές κυβερνήσεις έχουν κάνει τέτοιου τύπου ρυθμίσεις για να μπορεσει να λειτουργήσει ο καπιταλισμός. Εκείνο που εμείς πρέπει να επιμείνουμε είναι η ρήτρα απασχόλησης, και εννοώ το εξής: καναμε μια ρύθμιση του χρέους, μια νέα ρυθμιση και το μει΄ωσαμε στο 50%, και αύριο έχουμε ύφεση.Θα μπορέσουμε να εξυπηρετήσουμε το υπόλοιπο 50%; Όχι. Η Ιρλανδία είχε 27% χρέος, και λόγω της ύφεσης που προκάλεσαν τα μέτρα λιτότητας, το χρέος ανέβηκε και αυτή τη στιγμή είναι σε κατάσταση πολύ δύσκολη. Η ρήτρα απασχόλησης λέει το εξής, θα πληρώνω όσο η οικονομία μου πάει καλά,όσο έχω θετική ανάπτυξη και όσο μειώνεται η ανεργία.Αν η ανεργία μου αυξάνει, αν η οικονομία συρρικνώνεται και έχω ύφεση, η δόση θα μειώνεται. Μήπως αυτή η πρόταση είναι υπερβολικά φιλόδοξη και δεν γινεται πειστική; Αυτή ήταν η ρήτρα με την οποία η Γερμανία ρύθμισε τα χρέη της μετά τον πόλεμο. Το 1953 η συμφωνία του Λονδίνου για τα γερμανικά χρέη εξασφάλισε κούρεμα 62,5% μειώθηκε δλδ το γερμανικό χρέος κατά 62,5%, και 2^ον συμφωνήθηκε ότι η ρήτρα με την οποία θα εξοφλεί το χρέος θα είναι ποσοστό επί των εξαγωγών. Αν οι εξαγωγές μειώνονται, θα μειώνεται και η δόση. Μια ανάλογη ρήτρα μπορεί να είναι και για την Ελλάδα. Δεύτερο στοιχείο ότι δεν είναι ουτοπική, ο κος Ντελόρ πρόσφατα σε συνέντευξη στα Νεα, είπε δημόσια ότι κατά την διαπραγμάτευση των συμφώνου σταθερότητας και των συνθηκών του Μααστριχτ ο ίδιος ήθελε και επέμενε να μπει η ρήτρα της απασχόλησης και της ανεργίας ως κριτήριο και απερριφθη γιατί δεν ήθελαν οι Γερμανοί και οι Ισπανοί. Αρα και εντός των κυρίαρχων δυνάμεων αναγνωρίζεται οτι αν δεν μπορείς να μην εχεις καποιες ρήτρες.

4^η αρχή, κατευθυνση, στοχος: ρυθμίσαμε το χρέος και φτιάξαμε και το φορολογικό μας σύστημα και σταματησαμε και τις ιδιωτικοποιήσεις. Αρκούν αυτά για να πετύχουμε μια ανάκαμψη; Να λάβουμε υπ’όψη μας οτι μιλούμε τώρα για μια κατάσταση όπου έχουμε χάσει ήδη 10% του ΑΕΠ, δλδ η ελληνική οικονομία έχει συρρικνωθεί κατά 10%, 2 μονάδες το 2009, κοντά 5 το 2010, και άλλες 3,5 υπολογίζουν το 2011. Και βλέπουμε για το ’12. Άρα μιλάμε για μια ύφεση πολύ βαθιά . Μιλάμε για μια ανεργία που μπορεί να έχει φτάσει μέχρι τότε και το 1.000.000. Πώς θα βγεις από αυτό το τούνελ. Θα βγεις με μαζικές επενδύσεις. Και επειδή σε τέτοιες συνθήκες οι ιδιώτες δεν κάνουν επενδύσεις, θα πρέπει η βάση να είναι οι δημόσιες επενδύσεις. Πρέπει λοιπόν να εξασφαλίσεις και μια χρηματοδότηση η οποία θα σου επιτρέψει την ανάκαμψη. Πώς μπορούμε να το απαιτήσουμε αυτό; Νομίζω εφόσον είμαστε μέλος της ευρωζώνης το αίτημα εδώ είναι κατ’ευθείαν χαμηλότοκος δανεισμός από την ΕΚΤ. Η θέση που έχει και το ΚΕΑ. Ή με άλλο τρόπο, λιγότερο αν θέλετε, επιβαρυντικό. Θα μπορούσε να πετύχει και το θέμα ενός νέου ευρωπαϊκού κοινοτικού πλαισίου στήριξης με ευέλικτες όμως διαδικασίες. Και το λέω αυτό, διότι αν η κυβέρνηση αυτό που πάει να κάνει και αυτό που λέει, να πάει να δανειστεί από τις αγορές, εαν πάει να δανειστεί από τις αγορές , ξανά με ψηλά επιτόκια, ξανά θα έχουμε το πρόβλημα του χρέους. Αρα δεύτερος άξονας είναι διεκδίκηση χαμηλότοκου δανεισμού ή ισοδύναμου αποτελέσματος μορφή χρηματοδότησης των αναγκών της ανάκαμψης και της ανασυγκρότησης της οικονομίας.

5^ο: ο ρόλος των τραπεζών. Το τραπεζικό κερδοσκοπικό μοντέλο χρεοκόπησε. Όλες οι τράπεζες είναι υπό χρεοκοπία. Έχουν άνοιγμα 96 δις ευρώ στην ΕΚΤ. Κρύβουν τα επισφαλή δάνεια διότι αν τα εμφανίσουν ο ισολογισμός θα κοκκινίσει. Αυτό το μοντέλο λοιπόν όπου οι τράπεζες παίρνουν τις καταθέσεις του κόσμου και κερδοσκοπούν, έχει χρεοκοπήσει. Πρέπει να πάμε σε ένα νέο μοντέλο τραπεζών, οι οποίες θα λειτουργούν ως οιονεί κοινωφελείς οργανισμοί, βεβαίως θα έχουν και οικονομική βιωσιμότητα, βεβαίως θα έχουν κέρδη, αλλά θα πληρούν ενα ευρύτερο κριτήριο που θα αφορά την οικονομία και την κοινωνία. Σήμερα υπάρχουν και ειδικοί λόγοι που προσθέτουν επιχειρήματα γιατί οι δημόσιες τράπεζες υπό κοινωνικό έλεγχο μπορεί να έχουν θετικό ρόλο. Πρώτον διότι μπορούν να συμβάλλουν σε μια στοχευμένη πιστωτική πολιτική με βάση τις ανάγκες της αλλαγής των παραγωγικών προτύπων – δεν θα το αναπτύξω αυτό- όταν μιλάμε για ανάπτυξη μιλάμε στη βάση νεων παραγωγικών προτύπων, διότι πρέπει να μπει και η διάσταση περιβάλλον μέσα. Αυτοί λοιπόν οι μετασχηματισμοί δεν μπορεί να τους καθοδηγήσει η αγορά, πρέπει να υπάρχει σχέδιο και οι τράπεζες να παρέχουν δάνεια εκεί που πρέπει.

Δεύτερον, άμυνα σε περίπτωση επιθετικότητας των αγορών,μέσα σ’ αυτή την κρίση μπορεί να υπάρξουν κερδοσκοπικές προσπάθειες πχ εξαγοράς της εθνικής τράπεζας ή μια ισχυρή τράπεζα. Αυτό δεν πρέπει να επιτραπεί, διότι ο δημόσιος έλεγχος μιας τράπεζας διευκολύνει την άμυνα σε τέτοιου τύπου προσπάθειες, και επίσης η επέκταση των δημόσιων τραπεζών με δημόσιο ευρύτερο πυλώνα μπορεί να υπάρξει μια δημόσια πολιτική στα πλαίσια της οποίας να γίνει μια διαχειριση του ιδιωτικού χρέους και κυρίως του χρέους των φτωχων νοικοκυριών προς τις τράπεζες. Στά άμεσα μέτρα θα έβαζα εγώ και ένα κοινωνικό πακέτο: δεν πρέπει να υιοθετήσουμε τη λογική πρώτα να απαλλαγούμε από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας, μετά να δούμε τι θα κάνουμε με το χρέος και μετά θα κάνουμε ανάπτυξη. Πρέπει να ανατρέψουμε αυτό το σχήμα , πρέπει άμεσος στόχος να είναι η υπεράσπιση του κατώτατου μισθού και η αύξησή του, η θεσμοθέτηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Τα έλεγα προχτές στον κύριο Βενιζέλο, και έλεγε ότι μπορεί να εφαρμοστεί και τώρα το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (αφού το είχε καταψηφίσει) Και βέβαια, θέμα, σημαία, καθημερινό μέλημα η ανεργία. Η ανεργία γενικά και ειδικά η ανεργία των νέων.